Erfdelen
Sinds deze site online is, hebben ruim 4000 belangstellenden (meer dan 2100 huishoudens en groepen) uit het hele land zich gemeld. Sociaal, duurzaam en kleinschalig wonen op het platteland spreekt velen aan. De meest populaire voorkeursregio is Overijssel en met name Salland. Als tevreden bewoners van deze regio verbaast ons dat geenszins.
Het toeval wil dat er een groot aantal interessante locaties vrijkomt, de boerenerven. En we zien meer ontwikkelingen die samen-woonprojecten op voormalige boerenerven de komende jaren kansrijk maken: https://www.erfdelen.nl/erfdelen-nl
Maar we constateren ook dat er nog obstakels zijn op weg naar geslaagde transities en dat brengt ons bij de Proeftuin Erfdelen Salland (Living Lab Erfdelen).
Huidige situatie
Er zijn in Nederland nog heel weinig kleinschalige (vijf tot tien huishoudens) woonerven gerealiseerd en dat heeft alles te maken met het feit dat het ingewikkeld is. Het gaat over beleid, groepsvorming, juridische zaken, financiering, duurzaam bouwen, enz. Ook de aandacht voor de huidige bewoners op het platteland, het omringende landschap en het erfgoed vereisen een zorgvuldige benadering.
Voor dergelijke projecten is volgens de huidige regels meestal een wijziging van het bestemmingsplan nodig. Voordat het zover is, moet er geïnvesteerd worden en zullen banken nog niet genegen zijn om te financieren wegens onvoldoende zekerheid.
Doelstelling
Om ervaring op te doen met het vlot en goed realiseren van dit soort kleinschalige woonprojecten, kiezen we voor een proeftuin opzet. Salland is daarvoor zeer geschikt vanwege de vooruitstrevende overheden (Provincie en Gemeenten), de overzichtelijke schaal, de beschikbaarheid van erven en de grote belangstelling om te wonen in dit gebied. Door met alle relevante partijen een model te ontwikkelen, laten we de rest van het land zien dat zoiets kan werken als er goed wordt samengewerkt.
Startbijeenkomst
Op 5 maart 2018 organiseerden we voor de betrokken partijen een startbijeenkomst in het stadhuis van Deventer. De deelnemers waren ambtelijk vertegenwoordigers van vier gemeenten en de provincie, een bank, rentmeesters, woningbouwcorporaties, Leader, een adviesbureau en de hoogleraar bouwkunde die het onderzoek leidt naar dit soort ruimtelijke ontwikkelingen.
2018 - 2022
Er zijn drie onderwerpen waaraan op dit moment gewerkt wordt: onderzoek, financiering en realisatie.
- Van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen kregen we de onderzoeksopzet en die ziet er goed uit.
- Voor financiering is Provinciale Staten actief aan het meedenken en is aan GS gevraagd dat ook te doen. De Provincie heeft in november twee miljoen euro beschikbaar gesteld om knelpunten op te lossen.
- Een groep aanpakkers is bezig om de uitvoering voor te bereiden.
De initiatiefnemers zijn ervan overtuigd dat er in 2022 projecten gerealiseerd kunnen worden, ook al omdat enkele woongroepen een heel eind op streek zijn en in diverse gemeenten aan beleidswijziging gewerkt wordt (zie onder).
Beleidsvernieuwing
Uit de Woonvisie 2018 Deventer:
"We willen ruimte bieden om in te spelen op deze kwalitatieve woonvraag door het benutten van inbreidingslocaties en hergebruik van bestaande panden in de kernen en transformatie van karakteristieke, leegstaande of leegkomende panden en erven in het buitengebied. We staan open voor kleinschalige burgerinitiatieven en innovatieve ideeën die met name gericht zijn op betaalbaar wonen voor starters, het langer zelfstandig blijven wonen en de leefbaarheid in de kernen en op het platteland.”
"Wet- en regelgeving zijn statisch en kunnen goede wooninitiatieven in de weg staan. Om optimaal te kunnen inspelen op kansen die bijdragen aan de ambities en opgaven van deze Woonvisie, willen we daarvoor, binnen de mogelijkheden die we als gemeente hebben, ruimte en flexibiliteit bieden om te experimenteren met innovatieve woonconcepten en ideeën.”
Ook de Gemeente Raalte ontwikkelt nieuw beleid:
"Er kunnen andere woningtypen worden gebouwd dan de (nu gebruikelijke) vrijstaande woningen mits deze passen in het gemeentelijk woonbeleid. Bijvoorbeeld: woonvormen met meerdere generaties op één erf, knooperven, kleinere wooneenheden in één gebouw of een tweede bedrijfswoning. De woonvorm moet qua verschijningsvorm / ontwerp passen in het buitengebied (bijv. geen rijwoningen, maar meerdere woningen in een boerderijvorm).”
Olst-Wijhe:
"Het splitsen van woonboerderijen kan alleen als de boerderij is aangemerkt als karakteristiek. Alleen als een voormalig agrarisch bedrijf met landschapsontsierende bebouwing een kwaliteitsimpuls krijgt (bedrijfsbebouwing slopen, erf opruimen en landschappelijk herinrichten, etc) zijn er kansen voor realisatie meerdere wooneenheden (= ontwikkelruimte) in vml. boerderij ter compensatie hiervan."
Rijssen-Holten:
"De gemeente ziet mogelijkheden in vrijkomende agrarische bedrijfswoningen.
Daarbij zet de gemeente in op een kwaliteitsverbetering van de agrarische erven bij een transformatie naar wonen. Dat betekent dat de nieuwe erven een goede uitstraling krijgen, overbodige bebouwing (zoals stallen) wordt gesloopt en de erven goed worden ingepast in de landschappelijke karakteristiek."
Jaarverslag 2018
Ook in de Proeftuin Erfdelen Salland is het groeiseizoen aangebroken.
Na een jaar wieden, planten, zaaien en bemesten, ziet het er nu naar uit dat het zaaigoed op sommige plaatsen aanslaat en tot bloei komt.
Een tegenvaller was dat het HAN onderzoek niet financierbaar bleek te zijn maar op sommige andere terreinen is vooruitgang geboekt. Zo heeft de provincie een website en een financiële regeling gelanceerd en hebben we kunnen genieten van mooie Woonkeuken bijeenkomsten.
Landelijke waren de ontwikkelingen in sommige opzichten stormachtig. Ruim 1500 belangstellenden meldden zich al voor wonen op voormalige boerenerven en de regionale bijeenkomsten en cursussen werden uitstekend bezocht. Bovendien lieten diverse financiële instellingen en (groot)grondbezitters weten geïnteresseerd te zijn.
Minder vorderingen hebben we tot nu toe geboekt op het gebied van overheidsbeleid, hoewel sommige gemeenten voortvarend bezig zijn en ook de rijksoverheid onlangs liet weten een financiële bijdrage te gaan leveren. Ronduit teleurstellend is de medewerking van enkele gemeenten. In sommige gevallen is zelfs sprake van tegenwerking. Voorbeeld: je moet eerst 30.000 euro betalen en dan is er wellicht een kans dat het bestemmingsplan gewijzigd wordt. Of vragen als: “wat is eigenlijk de meerwaarde van uw plannen? Zo’n Erfdelen project is toch in feite alleen maar eigenbelang?" Nou zeg, dat vragen ze toch ook niet als je een kavel wilt kopen op een gemeentelijk bouwterrein?
Enkele andere landelijke ontwikkelingen
We organiseren in mei een expert meeting in het hoofdkantoor van de Rabobank over onderwerpen als financiering, beleid, juridische zaken en duurzaam bouwen. Deskundigen op die terreinen gaan die middag in gesprek over de drempels en kansen.
Bovendien hebben we inmiddels een mooi landelijk netwerk van regiocoördinatoren die actief zijn bij het begeleiden van groepen Erfdelers. Een van de onderwerpen die we in dat netwerk bespreken, is hoe we onze activiteiten kunnen financieren. Want dat is tot nu toe nog nauwelijks gelukt.
Toch verwachten we komend jaar concrete resultaten omdat sommige gemeenten actief meewerken, bewonersgroepen actief op zoek zijn naar geschikte erven en steeds meer erven in beeld komen doordat erfeigenaren, rentmeesters en anderen zich melden.
Kortom, er is in het eerste Proeftuin jaar veel aangeplant en we verwachten in 2019 op enkele plekken te kunnen oogsten.
10 november 2019
Het is er nog niet van gekomen maar we naderen wel groen licht voor een eerste Erfdelen project in Salland. In steeds meer beleidsstukken verschijnen positieve teksten over het mogelijk maken van erftransities op het platteland. Dat is mooi maar de volgende stap blijkt nog moeilijk genoeg. Dat heeft o.a. te maken met oud beleid en dat raak je zomaar niet kwijt.
Aan het aantal en de sterkte van argumenten voor Erfdelen en andere woonprojecten kan het niet liggen want die zijn er volop https://www.erfdelen.nl/erfdelen-nl.
En aan belangstelling voor wonen op het platteland in Salland is ook al geen gebrek. Diverse groepen zijn op zoek en velen hebben hun belangstelling laten blijken. Dus we gaan ervoor en verwachten komend jaar met goed nieuws te kunnen komen.
8 juli 2020
Een Erfdelen coöperatie heeft in Salland het erf van haar dromen gekocht en is de groep aan het uitbreiden. De provincie heeft subsidie toegezegd en de gemeente medewerking. Het zou zomaar het eerste Erfdelen project van Nederland kunnen worden!
In Salland / Deventer hebben we een Woningbouw Vereniging bereid gevonden om mee te investeren in erven, bijvoorbeeld i.s.m. Erfdelen groepen die (gedeeltelijk) huurwoningen willen realiseren!
17 november
Midden in de Proeftuin Salland wordt gewerkt aan het eerste Erfdelen project van Nederland. Ook op andere plaatsen in ons land zijn groepen actief en ook andere woonvormen krijgen aandacht van overheden en de media. Het heeft even geduurd maar de inzet van velen begint vruchten af te werpen.
